Memoriekruis Derk van Assen

Meterik

Plaats: Schadijkerbossen, Meterik
Jaar van plaatsing: 1946

Dit kruis is in 1946 in de Schadijkse bossen te Meterik geplaatst ter nagedachtenis aan de verzetsman Derk van Assen, die hier door de Duitsers is doodgeschoten.

Derk van Assen, geboren 9 oktober 1891 in het Overijselse Hasselt, was deurwaarder der Directe Belastingen in Maastricht en ouderling van de gereformeerde gemeente. Al in een vroeg stadium van de oorlog ontplooide hij uiteenlopende illegale activiteiten, daarbij terzijde gestaan door andere leden van de gereformeerde gemeente, vooral door Arie van Mansum. Van Assen regelde de vlucht van joden naar België en zelfs naar het neutrale Zwitserland. Hij werkte daarbij ook samen met ex-militairen, met de verzetsgroep rond Pierre Dresen in Maastricht en die van Charles Bongaerts in de mijnstreek. Op een gegeven ogenblik werd zijn hulp ook ingeroepen om geallieerde piloten uit handen van de bezetter te houden en droeg hij bij tot de verspreiding van illegale bladen als Vrij Nederland en Trouw. Een hoofdrol speelde hij bij de hulp aan onderduikers. Ook was hij betrokken bij het uiteindelijke samengaan van de protestants-christelijke en katholieke onderduikorganisaties in de stad Maastricht.
Zijn naam drong door tot landelijke verzetskringen en helaas ook tot de Sicherheitspolizei in Den Haag, want die had op listige wijze infiltranten in de organisatie van het verzet binnengeloodst. Tot woede van de in Maastricht zetelende Sicherheitspolizei werd Derk van Assen op 24 juli 1943 door de Haagse Sipo gearresteerd. Dat haalde een forse streep door de plannen van Richard Nitsch van de Maastrichtse Sipo. Hij had Van Assen al een tijd laten schaduwen om via diens contacten het illegale netwerk, waarbinnen Van Assen zich bewoog te kunnen ontrafelen. Door de Haagse Sipo manoeuvre moest Nitsch zijn plannen opgeven en wel definitief want tijdens de scherpste verhoren bleek Derk van Assen niets los te laten. Van Assen werd opgesloten in het Huis van Bewaring in Maastricht. Zijn verzetsmakkers beraamden plannen hem daaruit te bevrijden. Maar omdat de Maastrichtse gevangenis hermetisch afgesloten bleek, ontstond het voornemen hem via gevangenisarts Castermans met paratyfus te laten besmetten. Dat lukte en niet lang daarna vertoonden zich bij Van Assen de verschijnselen van deze besmettelijke ziekte. Dat zou ziekenhuisopname noodzakelijk maken en uit een ziekenhuis zou Van Assen minder moeilijk te bevrijden zijn. Andermaal kwamen echter de plannen van het Maastrichtse verzet via infiltranten bij de Sicherheitspolizei in Den Haag terecht. Brigadeführer Schöngarth doorzag het doel van de besmetting bij Van Assen en gaf zijn vazallen in Maastricht opdracht tot onmiddellijke executie. Door de tactiek van de illegaliteit achtte hij de grote betekenis van Derk van Assen als verzetsman nu meer dan bewezen. Ströbl, Nitsch en Conrad reden met Van Assen in een auto naar de Schadijkse bossen in Horst en schoten hem daar op 14 september 1943 dood.
Op die dag was de toen 17-jarige Mathieu Jenniskens uit Horst met paard en wagen op weg naar een perceel akkerland om te gaan eggen. Hij benutte daartoe een zandweggetje door de Schadijkse bossen. "Plotseling," aldus Jenniskens sprong een Duitser uit de struiken en dwong me te stoppen. "Hij moest het paard even gebruiken, om de Kübelwagen die zo'n veertig meter verderop was vastgeraakt uit het mulle zand weer op de harde weg te trekken. Even later kwamen er nog enkele Duitsers bij onder wie een met een platte pet," Na enig gehaspel met het paard slaagden de Duitsers erin de wagen naar minder zachte ondergrond te verplaatsen. Jeu Jenniskens kreeg 42,5 pfennig in zijn handen gestopt en weg waren de Duitsers. Toen Jenniskens bij het land van z'n vader arriveerde, stond deze daar al op hem te wachten. En toen hoorde de jongeman, dat die dag in de bossen iemand was gefusilleerd door de Duitsers aan wie hij zijn paard even had moeten lenen.
Niet lang na de oorlog zocht men geholpen door de inmiddels opgespoorde, veroordeelde en gevangen zittende Nitsch naar de plaats waar de Duitsers Derk van Assen hadden begraven. Nitsch kon de precieze plaats niet aanduiden omdat de directe omgeving van de fusilladeplaats inmiddels door weer en wind, verstuiving en erosie van de zandopduikingen vrijwel onherkenbaar was geworden. Nitsch herinnerde zich dat een "Bauern Jungen” hun indertijd een paard geleend had om de wagen uit het rulle zand te trekken. Als die jongeman kon worden gevonden zou de zaak zo bekeken zijn. Jeu Jenniskens, eenmaal opgespoord, wees de plaats aan waar de Duitse wagen had vastgezeten. Daarop beende Nitsch linea recta naar de executieplaats. De reden waarom Van Assen niet in Maastricht, maar in Horst om het leven was gebracht zat hem in het afschrikwekkend voorbeeld, dat de Duitsers wilden stellen, want ze vonden Horst een broeinest van illegale activiteiten.
Op de plaats waar Derk van Assen werd doodgeschoten herinnert een eenvoudig kruis aan deze markante verzetspionier.